معمولا” آلات موسیقی ای که شامل سیم و دسته هستند مثل سه تار، پس از مدت زمانی باید رگلاژ دسته شوند.
چراکه مقداری جاخوردگی در دسته ساز بوجود می آید.
این مقاله برای اطلاع رسانی به هنرجویان آموزشگاه موسیقی شمال تهران در مورد رگلاژ سه تار نوشته شده است.
نکاتی برای رگلاژ سه تار و تار
۱- در سالهای اخیر که چسب چوب و دیگر انواع چسبهای صنعتی به بازار آمده، عده ای مبادرت به استفاده از این نوع چسبها می کنند که متاسفانه ساز تولید شده آنان جنبه یکبار مصرف پیدا می کند .
چون در آینده دور پس از هرگونه جاخوردگی، پیچ خوردگی، شکستگی بر اثر حوادث و ضربه، دیگر ساز را نمی توان ترمیم اصولی کرد.
چون اصولا” این چسبها باز نمی شوند.
در صورتیکه سازگران قدیم که از چسب گرم سریشم استفاده میکردند به ساز اجازه میدادند تا بتواند قابل تعمیر باشد.
۲- همچنین بر اثر کوبیدن میخ های بیخ دسته تار، پس از گذشت زمان ترکهایی ظاهر میشود.
برای اجتناب از این خسارت میتوان قبل از کوبیدن هر میخ، با مته هم شماره میخ، سوراخی ایجاد کرد .
پس از آن میخ را در سوراخ ایجاد شده با فشاری بسیار کمتر فقط “جا زد” نه آنکه با چکش کوبید.
۳- همیشه هنرجویان چپ دست کلاس آموزش سه تار و تار با مشکلاتی روبرو هستند.
یا ساز را همچون دیگران بدست میگیرند که در این صورت نمیتوانند همچون یک راست دست ساز بزنند و پیشرفت کنند
و یا ساز را چپ دست می کنند که در این صورت به چند مشکل دیگر بر می خورند.
- اول اینکه همیشه باید ساز خود را به کلاس بیاورند و ببرند.
- دوم اینکه، اگر جایی سازی ببینند نمی توانند آنرا بیازمایند، دیگران هم در مورد ساز ایشان همین مشکل را دارند.
- سوم اینکه، ساز انتخابی و خریداری شده آنان ممکن است پس از چپ دست کردن افت شدیدی کند.
چراکه سیمهای بالا و پائین جابجا شده است که متاسفانه در این سه مورد تقریبا” چاره ای جز تحمل نیست!
ولی در مورد چهارم، هنگامیکه بخواهیم سازی را اصطلاحا” چپ دست کنیم،
ناچار باید یک ناو در جهت معکوس با ناو موجود روی دسته ایجاد کنیم.
این عمل که قدری کارگاهی است و نیز موجب مراجعات بعدی میشود .
ضمنا پس از نتیجه کار شکل و ظاهری یکسان و قرینه با ناو قبلی حاصل نمیشود، مشکل ایجاد میکند.
پیشنهاد اینکه به سادگی کلیه سازها را از ابتدا با دو ناو بسازیم، یعنی هرکدام در یک طرف دسته تار یا سه تار وسپس ساز را به اصطلاح رنگ و لاک کنیم.
۴- بر روی خرک بعضی سازهای جدید فقط به تعداد سیم های آن ساز شیار وجود دارد که پیشنهاد می شود بر روی تاج خرک تا جایی که میسر است شیار بیندازیم.
چراکه بعضی کوکهای قدیمی را باید با تغییر محل سیم همراه کنیم.
ضمن آنکه بدین ترتیب هر نوازنده میتواند به سلیقه خود جای سیمها را تغییر دهد.