اسفند ۲۲, ۱۴۰۱
در مقاله تفاوت تار و سه تار در کلاس آموزش سه تار در مورد تفاوت های کلی و جنس و ساختار این دو ساز صحبت کردیم.
در این مقاله سایت آموزشگاه موسیقی شمال تهران گشتاسب در مورد تفاوت صدای ساز تار و سه تار صحبت خواهیم کرد.
جالب است بدانید که در گذشته این باور وجود داشته که صداهای بیش از حد زیر یا بم، با طبع انسان در تضاد است.
و باعث ایجاد تشویش و اضطراب یا خستگی و افسردگی می‌شود.
محدوده صوتی سازهای تار و سه تار را بر همین اساس در یک رنج سه اکتاوی که مطبوع تلقی می‌شده تنظیم کرده‌اند.
تفاوت‌های ساختاری تار و سه تار باعث اختلاف در شکل و ابعاد و به تبع آن، تفاوت در صدای این دو ساز می‌شود.
نخستین تفاوتی که به چشم می‌آید، شکل و اندازه کاسه است.
کاسه تار دو بخش شبیه به دو دل روبروی هم دارد که سطح رویی آن باز است و بر رویش پوست کشیده می‌شود.
بخش بزرگ‌تر را “کاسه” و بخش کوچک‌تر را “نقاره” می‌نامند.
در مقابل، کاسه گلابی‌شکل سه تار فقط یک بخش دارد و کوچکی آن باعث ظرافت و سبک‌تر بودن سه تار نسبت به تار می‌شود.
دسته تار نیز نسبت به دسته سه تار قدری پهن‌تر است.
در بالای دسته تار جعبه گوشی وجود دارد که گوشی‌های نسبتاً بزرگ جهت کوک کردن سیم‌ها در آن قرار دارند،
اما سه تار فاقد جعبه گوشی است و گوشی‌های چهارگانه آن، در انتهای دسته به خود آن متصل هستند.
مجموعه این تفاوت‌ها باعث می‌شود تار نسبت به سه تار سنگین‌تر باشد و صدایی حجیم‌تر و طنینی بم‌تر داشته باشد.
همانگونه که گفته شد تار و سه تار در اجرا از نظر ابزار مضراب‌زنی متفاوت هستند.
استفاده از ناخن در نوازندگی سه تار، صدایی لطیف‌تر نسبت به تار که آن را با مضراب فلزی می‌نوازند ایجاد می‌کند.
در رابطه با تکنیک نوازندگی، تقریباً تمام تکنیک‌های نوازندگی تار و سه تار مشابه است.
تنها تفاوتی که می‌توان به آن اشاره کرد، شیوه مضراب راست و چپ جابجا در این دو ساز است.
در نوازندگی تار مضراب عادی یا راست، زخمه‌ای است که از بالا به پایین بر سیم وارد می‌شود
و مضراب چپ مضرابی است که از پایین به بالا بر سیم فرود می‌آید.
در نوازندگی سه تار، درست عکس آنچه بر روی تار اتفاق می‌افتد برقرار است،
یعنی مضراب راست سه تار از پایین به بالا، و مضراب چپ از بالا به پایین اجرا می‌شود.
همانگونه که انتظار می‌رود، ابعاد کوچک‌تر و ظریف‌تر سه تار نسبت به تار، موجب می‌شود صدای ملایم‌تری داشته باشد.
صدای سه تار زنگدار اما لطیف و کم‌حجم است. حجم صدای سه تار برای اجراهای زنده و گروهی کافی نیست،
از همین رو از گذشته تا به امروز، سه تار را سازی برای خلوت و تنهایی هنرمند می‌شناسند.
تار اما در مقابل، صدایی غنی و پخته و به مراتب بلندتر از سه تار دارد.
صدای پرقدرت تار، استفاده از آن را در گروه‌نوازی‌ها عملی می‌کند.
برخی معتقدند که اگر نوازنده‌ای ابتدا تار را یاد بگیرد، بعدها سه‌تار را بهتر خواهد نواخت.
برخی دیگر معتقدند که سه تار شروع آسان‌تری است.
به هنرجویان کلاس آموزش سه تار توصیه می‌شود که سلیقه خود را معیار اصلی انتخاب بین این دو ساز یا هر دو ساز دیگری قرار دهند.
هیچ سازی نسبت به ساز دیگر برتری ندارد.
اگر صدای سازی را دوست می‌دارید و مایل هستید خودتان را در مقام نوازنده آن ساز ببینید، آن ساز برای شما “بهتر” یا مناسب‌تر است.
فراموش نکنید که تنها نوازنده‌ای موفق خواهد بود که با ساز خود ارتباط خوبی برقرار کند،
و زمانی که این ارتباط بوجود بیاید، هم شخص نوازنده و هم مخاطبین وی از نوای دلنشین یک ساز لذت خواهند برد.
