سازها انواع و اقسام مختلفی را شامل می شوند که شناخت و پی بردن به تاریخچه هر کدام خود فلسفه ای جداگانه دارد.
ساز تنبور دسته ای بلند و کاسه ای گلابی شکل دارد و معمولاً از چوب توت ساخته می شود.
کاسه آن به دو صورت یک تکه که از قدیم مرسوم بوده و چند تکه است که به تقلید از کاسه سه تار در دهه های اخیر ساخته شده.
در زمان قدیم به گفته فارابی از یک یا دو سیم اصلی استفاده میشده که اکنون به صورت سه سیم معمول است.
این ساز دارای چهارده پرده و فاقد ربع پرده می‌باشد.
در نواختن آن دو نوع کوک رایج است.
ابتدا کوک هفت دستان و دیگری کوک پنج دستان که نوازندگان امروزی بیشتر از کوک سیم اصلی دو و سیم اخوان سل استفاده می‌کنند.
تنبور را با چهار انگشت دست راست و بدون استفاده از مضراب مصنوعی می‌نوازند
و تکنیک های دست چپ آن شبیه دیگر سازهای زهی دسته دار مانند تار و سه تار است
تنبور در آثار بعضی از معاصرین غیر ایرانی اینگونه عنوان شده است که:
صدایی تیز و فلزی دارد و می توان خیلی ظریف نواخته شود این ساز بدنه ی کوچک گلابی شکل با یک گردن دراز دارد،
اجزا آن بدون میخ به هم متصل شده دارای چند گوشی و چند سیم نازک می باشد.
اما در بیان دیگر این تعریف صحت دارد که تنبور سازی است منسوب به ايرانيان و اعراب و از خانواده عود.
تنبور کهن‌ترین ساز زهی زخمه‌ای است، به این معنا که اولین سازی می‌باشد که دسته‌ای بلند به همراه کاسه و وتر دارد.
تحقیقات محققان قدمت این ساز را ۱۵۰۰ الی ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد نشان می‌دهد.
تنبور سازی است که دسته‌ای بلند و کاسه‌ای گلابی شکل دارد و معمولاً از چوب توت ساخته می‌شود.
تنبور یکی از سازهای زهی است که در آن سیم‌ها از روی دسته‌ای بلند و کاسه‌ای عبور کرده‌است و با ضربه انگشتان به صدا درمی‌آید.
تنبور را با پنجه می نوازند و این خود دلیلی است بر ارتباط خانوادگی تنبور و دوتار محلی و سه‌تار که آنها نیز با انگشت به صدا در می‌آیند، است.
تنبور، دارای شخصیتی عرفانی و حماسی است و این ساز برای نواختن قطعات حماسی نیز استفاده می شود.
انواع مختلف تنبور عبارتند از: تنبور قوچانی، شروانی، بغدادی، تیسفونی و انواع دو تار، چگور و قپوز.
نواختن این ساز با شکل‌های مشابه هنوز در بیشتر مناطق ایران رواج دارد.
تنبور را با چهار انگشت دست راست و بدون استفاده از مضراب مصنوعی می‌نوازند
و تکنیک‌های دست چپ آن شبیه دیگر سازهای زهی دسته دار مانند تار و سه تار است
و مضراب‌های اصلی آن عبارتند از انواع مضراب راست، چپ و شُر انواع مضراب ریز، گل‌ریز، غنچه، دوچپ (دوتک) و …
آموزش ساز تنبور در آموزشگاه موسیقی شمال تهران
تنبور که مردمان حق بخصوص در کردستان و کرمانشاه قرنهای متمادی در نگاهداری آن و نعمات باستانی و اهورايی آن کوشيده اند .
ساز مذهبی و آييني آنها و همدم قلندران عارف وحق پرستان است .
بطوريكه قبل و بعد از نواختن دست و دستانش را می بوسند و بر ديده ميگذارند.
بطور کلی تنبوری که مورد استفاده کردها است صرفا سازی است آئینی و بیشتر مورد استفاده سالکین راه حق است.
آهنگ و نغمه های تنبور به صورت “مقامی” اجرا می شود
و مانند كليه موسيقي های ايران زمين دارای تمی موزون و بدون وزن و در بعضی مقامهای آن اوزان بصورت سنگين و فراخ ميباشد
که بسيار کهنسال مينايد و قدمت و سابقه دور و دراز آنرا نشان ميدهد.
کاسه تنبور بيضي شکل و دسته ای نسبتا بلند دارد .
دارای ۱۳ الی ۱۴ و حداکثر ۱۵ دستان – پرده- بوده و فواصل آن نزديك به پرده و نيم پرده است
و برخلاف سازهای موسيقي سنتی در اين ساز ربع پرده وجود ندارد و اين نشانگر اصالت و دست نخوردگی آن است.
هرچه چوب مورد استفاده کهن‌تر باشد، برای ساخت ساز بهتر است.
چوب‌های مناطق گرمسیر یا کوهستانی، چوب‌کوه‌های کرمانشاه، کرمان، مشهد و شیراز برای این‌کار مناسبند.
ساز تنبور به دو صورت ساخته می‌شود.
یکی به‌صورت کشکولی یا کاسه‌ای و یک تکه است و یکی هم به‌صورت ترکه‌ای یا چمنی که تکه‌تکه است.
امروزه بیشتر سازها را ترکه‌ای می‌سازند.
سه‌تار با تنبور فرق زیادی نمی‌کند، ولی این دو با تار تفاوت دارند.
کوک تنبور به دو صورت می‌باشد: فاصله چهارم و فاصله پنجم.
ساخت ساز تنبور بین یک هفته تا یک ماه بسته به کیفیت آن زمان می‌برد.