سازهای زهی موسیقی سنتی

رباب از جمله سازهای ملی کشورهای همسایه شرقی است و یک نوع ساز زهی، با دسته کوتاه است که با دست یا کمانه نواخته می شود.
سازهای زِهی با دسته بلند شامل تنبور، سه تار و تار و همچنین از سازهای زهی با دسته خمیده می توان غیچک را نام برد.
در این مقاله به سازهای زهی که در یک کنسرت موسیقی سنتی مشاهده می شوند در آموزشگاه موسیقی شمال تهران پرداخته ایم.

انواع سازهای زهی در کلاس آموزش موسیقی

تنبور:

یکی از سازهای زهی است که چوب آن از درخت توت ساخته شده و طول آن یک متر و سی و دو سانتیمتر است.
تنبور دارای دو تار اصلی و پانزده تا فرعی است که بیست و هفت پرده دارد و تارها از روی دسته ای بلند و کاسه ای عبور کرده است و با ضربه انگشتان به صدا درمی آید.
این ساز در اغلب نقاط کشور مورد استفاده قرار می گیرد.

چنگ:

یک ساز کوچک فلزی است که در میان دندان های جلو قرارش می دهند و در حالی که آن را با یک دست در دهان خود محکم گرفته، با یکی از پنجه های دست دیگر آن را به صدا در می آورند.
حین نواختن چنگ باید مرتب نفس کشیده شود زیرا صداهای زیر و بم چنگ توسط هوایی که در دهان انسان جریان دارد تنظیم می شود.

دوتار:

یکی از رایج ترین سازهای زهی دو تار دارد.
این ساز غیر شیاردار از دو بخش تشکیل شده است:
دسته یا گلو و کاسه یا شکم که برای تشدید نوا منظور شده است.
این ساز و پیچ کوک های آن از چوب درخت توت ساخته می شوند.
بر روی کاسه چوبی این ساز چند سوراخ آوایی بصورت گروه سه گوش شکل یا بصورت انفرادی تعبیه می شوند.
طول این ساز معمولاً از ۷۰ سانتیمتر تا یک متر و سی سانتی متر می رسد و با ناخنک نواخته می شود.
این ساز در ابتدا شامل دوتار روده ای بوده است اما با تغییراتی که در طول زمان در آن رخ داده اکنون یک تار اصلی، سیزده تار فرعی و نوزده پرده دارد.

رباب:

از سازهای رشته ای کمانی بسیار قدیمی موسیقی سنتی است .
این ساز مانند عود یا بربط است و از چوب توت ساخته می شود ، دسته ای کوتاه دارد و در قسمت پایین، کاسه آن با پوست بز پوشیده می شود.
طول یک رباب عادی با میانه ۹۲ سانتیمتر است.
رباب شامل چهارده پرده و سه تار ملودی و چند تار بم و تقویت کننده صدا می باشد و جمعا بیست و یک تار دارد.
تارهای سمپاتیک به ساز، نوایی پرطنین می دهند.

شیوه نواختن این ساز به این صورت است که با یک مضراب به تار ضربه ای سخت، از بالا به پایین وارد می شود و دست راست که مضراب را نگه می دارد، بر پوستِ قسمت کاسه ساز صدای ضربتی تولید می کند.
کوتاه ترین تار تقویت کننده صدا به دور یک برآمدگی بر روی سینه پیچیده شده است و به صورت جداگانه نواخته شود.
در نتیجه این سیم صدایی بم تولید کرده که در روش های به خصوصی از نواختن استفاده می شود.
صدای تولید شده از این سیم به گونه ای است که گویی در آن نوازنده نمونه هایی پیوسته از ریتم های گوناگون را تولید می کند.

کمانچه در کلاس آموزش کمانچه :

یکی از سازهای زهی که در آموزشگاه موسیقی تدریس می شود و طرفداران زیادی دارد کمانچه است.
این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر در انتهای پایینی ساز، پایه‌ای دارد که روی زمین یا روی پای نوازنده قرار می‌گیرد.
نوعی از کمانچه معروف به کمانچه لری وجود دارد که پشت باز است و مردمان لر به آن «تال» می‌گویند.