در آموزشگاه موسیقی شمال تهران میاموزیم که دوتار سازی کاملا محلی است و در خراسا نات و نواحی جنوبی شمالی و شمال شرق کشور استفاده ی فراوان دارد.
این ساز از صدایی دلچسب و زیبا برخوردار است.
دوتار شخصیتی روایت گر و نقال به خود گرفته است چرا که بخش های خراسانات و ترکمن همواره از این ساز برای نقل استفاده کرده اند
و این امر در طریقت آنان یک قانون است.
این ساز هم به دلیل مذکور، و هم به دلیل پراکندگیش در بسیاری از استان های کشور، هم از انواع مختلف و هم از کوک ها و دستان بندی های متفاوتی برخوردار شده است.
برای مثال طبق قوانین مقامات موسیقی ترکمن ها، با دوتار در آن نواحی و در آن موسیقی نت های میکرو تن یا ربع پرده را اجرا نمی کنند
اما در مقامات موسیقی اقوام کرد، کرمان و فارس خراسان، دوتار را به گونه ای دستان می بندند که این نت ها را بتوان با آن نواخت.
این تفاوت ها به اندازه ای زیاد هستند که حتی در جنس ساز و در نحوه ی دست گیری آن نیز تاثیرات بسزایی گذارده اند که در حد امکان بدانها اشاره خواهد شد.
انواع دوتار در محدوده مرزهای جغرافیایی ایران به دوتار خراسان با دو گونه ی شمالی و جنوبی، دوتار ترکمن و دوتار مازندران تقسیم می شود.
جفت بودن سیم های دوتار موجب شده است که جنبه های عرفانی فراوانی به سمت این ساز سرازیر شود.
مثلا حاجی قربان سلیمانی بخشی فقید شمال خراسان سیم بم سازش را آدم و سیم زیر آن را حوا می خواند.
توصیفان زیادی از این دست نیز در باره ی دوتار وجود دارد.
آشنایی با دوتار در کلاس آموزش سه تار
دوتار دارای شکمی نسبتا بزرگ و گلابی شکل است شکم یا کاسه ی دوتار را از چوب درخت شاه توت می سازند و اندازه ی آن حدود چهل سانتیمتر می شود.
دسته ای بلند دارد که تعداد چهارده یا شانزده دستان بر آن می بندند.
طول هسته خطوط شصت سانت بوده و از جنس چوب درخت زرد آلو یا گردو تهیه می شود.
خرک کوچک چوبی یا استخوانی دو سیم این ساز را از روی خود عبور داده و به سمت سر دسته هدایت می کند.
در سر دسته جعبه ی گوشی وجود ندارد و فقط دو گوشی در آن محل به چوب نصب شده اند که سیم ها بدانها تابیده می گردند.
سیم های دوتار در گذشته از جنس ابریشم بوده و بسیاری از بخشی ها بر این عقیده هستند که سیم دوتار اگر از ابریشم باشد صدای ساز بهتر است.
در آن زمان برای سیم بم دوتار هشت لا و برای سیم سیم زیر آن شش لا ابریشم را به هم می تابانیدند.
امروزه سیم های دو تار از جنس پلاستیک است.
دوتار را با ناخن می نوازند.
در مقاله معرفی ساز دوتار به طور کامل با ویژگی های این ساز آشنا خواهید شد.
همان گونه که در بالا گفته شد: دوتار را به شیوه های زیادی می نوازند.
مثلا در خراسان اغلب آن را در حالت نشسته می نوازند به این صورت که پای چپ را عمود بر پای راست قرار داده ساز را تا جای ممکن بالاآورده و قسمت روی کاسه را به سمت بالا می گیرند.
و در هنگام نواختن، به گردن قوز شدیدی داده و سر و صورت را به قسمت داخلی کاسه بسیار نزدیک کرده و حتی به آن می چسبانند.
اما بعضی دیگر در همین حالت قرار می گیرند اما ساز را تقریبا روی سینه نگاه می دارند و قوز چندانی روی آن نمی کنند.
اگر این افراد بر روی صندلی ساز بزنند فقط حالت پاهایشان فرق می کند.
در بین ترکمن ها نیز این ساز را به دو شکل می نوازند. یا آن را همانند سه تار می گیرند، یا تا روی شکم خود آن را بالا می آورند.
این ساز در حالت ایستاده نیز نواخته می شود که در این صورت آن را با بندی به گردن می آویزند.
دوتار سازی است با پیشینه ی بسیار کهن و اعتلای موسیقی بسیاری از نواحی ایران مدیون بر اوست.