طبق تحقیقات آموزشگاه موسیقی تهران که صدای انسان اولین وسیله تولید صدا و موسیقی بوده است.
به صورتی که انسان های اولیه با خارج کردن صداهای تکراری از حنجره خود قادر به تولیدی صدایی شبیه موسیقی بودند.
پس از آن رفته رفته انسان ها پی به صدای حاصل از دمیدن در تنه های توخالی درختان یا استخوان های میان تهی یا شاخ حیوانات و غیره شدند.
این وسیله ها قادر بودن صداهایی با تنوع زیاد و هم چنین قوی تر از حنجره انسان تولید کنند.
این اصوات معمولا جهت ایجاد ارتباط و یا هشدار دادن به سایر هم قبیله ها یا ترساندن و فراری دادن حیوانات استفاده می شود.
همین وسیله ها رفته رفته تکامل پیدا کرده و ایده پیدایش سازهای موسیقی امروزی بودند.
این مقاله از سایت بهترین اموزشگاه موسیقی به بررسی انواع سازهای زهی موسیقی ایرانی پرداخته است.
سازهای زهی موسیقی ایرانی :
سازهای زهی به سازهایی گفته می شود که هنرجوی کلاس موسیقی برای به صدا در آوردن آن باید از لرزش سیم کمک بگیرد.
سه گروه سازهای زهی در موسیقی ایرانی رواج دارد.
۱- زهی زخمه ای یا سازهای مضرابی :
بیش تر انواع این دسته سازها با کاسه ای که در انتخای ساز است و بخش دسته ساز که گوشی های مخصوص کوک کردن ساز در انتهای آن قرار دارند و سیم هایی که روی ساز بسته شده است شناخته می شوند.
هنرجوی اموزشگاه موسیقی با استفاده از انگشتان دست خود سیم ها را به لرزش در آورده و تولید صدا می کند.
سیم ها روی شکم ساز ثابت می شوند ، دسته را طی می کنند و در نهایت به دور گوشی های کوک می چرخند.
سازهای سه تار، عود ، دوتار، گیتار کلاسیک ، رباب، قانون، چنگ و … از جمله سازهای مضرابی می باشند.
ساز تار از بین سازهای زهی زخمه ای دو کاسه دارد که روی هردو کاسه با یکی از آن ها به وسیله پوست پوشیده می شود.
برخی هنرجویان کلاس آموزش تار علاقه به استفاده از مضراب دارند و برخی نواختن با انگشتان دست را ترجیح می دهند.
۲- سازهای موسیقی ایرانی زهی – آرشه ای :
این دسته از سازهای زهی با استفاده از کشیده شدن کمان یا آرشه روی سیم به صدا در می آیند.
از انواع سازهای زهی – آرشه ای می توان کمانچه، قیچک، ویولن و… را نام برد.
ساز کمانچه نیز مانند تار دو کاسه دارد که روی هردو کاسه با یکی از آن ها به وسیله پوست پوشیده می شود.
سازهای زهی آرشه ای شامل سه بخش شکم ، دسته و سر هستند.
تفاوت آن با سایر سازهای زهی این است که صدای سازهای مضرابی به صورت ممتد به گوش می رسد اما در سازهای مضرابی صدا به صورت ضربه ای است.
به طور مثال میزان ممتد بودن صدا در سازهای زهی تا حد زیادی تحت اختیار نوازنده کلاس آموزش ویولن است.
۳- سازهای زهی کوبه ای :
همان طور که از نام این گونه سازها پیداست با کوبیده شدن سیم توسط چکش در این سازها صدا ایجاد می شود.
معروف ترین دوره اموزش ساز زهی کوبه ای کلاس آموزش سنتور است.
سنتور نیز از خانواده ی سازهای مضرابی به شمار می رود با این تفاوت که نواختن سنتور به صورت زخمه ای نیست .
بلکه با کوبیده شدن مضراب روی سیم ها نواخته می شود.
سازهای کوبه ای:
از قدیمی ترین سازهای ایرانی و هم چنین سازهای ساخت بشر سازهای کوبه ای هستند.
ابتدا از این گونه سازها به عنوان وسیله ای برای برقراری ارتباط از راه دور با سایر قبایل استفاده می شود و سپس به تدریج در مراسم های دیگر از آن ها استفاده شد.
این گونه سازها به وسیله ضربه زدن یا تکان دادن یا ساییدن یا ایجاد خراش و غیره ایجاد نوسان و تولید صدا می کنند.
این سازها بیش تر برای تولید ریتم یا ضربه استفاده می شوند.
از انواع دوره های سازهای کوبه ای می توان به کلاس آموزش تمبک ، ساز کنگا ، جیمبه ، دف ، بانگو ، دمبک ، طبل ، دهل ، تومبا ، تمپو ، کاخون و … اشاره کرد.