در مقاله قبل درباره انواع سازهای زهی موسیقی ایرانی به طور مفصل صحبت کردیم.
این مقاله اما به انواع سازهای بادی موسیقی ایرانی پرداخته است.
خواندیم که طبق تحقیقات آموزشگاه موسیقی تهران که صدای انسان اولین وسیله تولید صدا و موسیقی بوده است.
به صورتی که انسان های اولیه با خارج کردن صداهای تکراری از حنجره خود قادر به تولیدی صدایی شبیه موسیقی بودند.
پس از آن رفته رفته انسان ها پی به صدای حاصل از دمیدن در تنه های توخالی درختان یا استخوان های میان تهی یا شاخ حیوانات و غیره شدند.
این وسیله ها قادر بودن صداهایی با تنوع زیاد و هم چنین قوی تر از حنجره انسان تولید کنند.
این اصوات معمولا جهت ایجاد ارتباط و یا هشدار دادن به سایر هم قبیله ها یا ترساندن و فراری دادن حیوانات استفاده می شود.
همین وسیله ها رفته رفته تکامل پیدا کرده و ایده پیدایش سازهای موسیقی امروزی بودند.
سازهای موسیقی ایرانی بادی:
سازهای بادی، خود به دو نوع سازهای بادی چوبی و سازهای بادی برنجی تقسیم می شوند.
۱- سازهای بادی چوبی:
از نام این دسته سازها پیداست که از چوب ساخته شده اند البته امروزه نمونه های غیرچوبی آن ها نیز وجود دارند اما در گذشته تنها ماده مورد استفاده در آن ها چوب بود.
به عنوان مثال در سده بیستم فلوت و پیکولو را از فلز ساختند.
سیستم این نوع سازها به گونه ای است که نوسان صدا در لوله هایی که در قدیم از جنس چوب بودند موجب تولید صدا می شود.
سازها خانواده بادی چوبی انواع زیادی دارند و گستره و نوع صدا در آن ها نیز به همان اندازه متنوع است برخلاف سازهای زهی که زنگ صدا به یکدیگر شبیه است.
از دوره های سازهای بادی چوبی می توان به کلاس آموزش ساز دهنی ، فلوت ، ابوا ، پیکولو ، کلارینت ، ساکسیفون و… در آموزشگاه موسیقی شمال تهران اشاره کرد.
- خانواده سازهای بادی از نظر مکانیسم دمیده شدن هوا در آن به دو دسته قابل تقسیم هستند:
سازهای بی زبانه : در این گونه به صورت ساده یا به وسیله برخورد به لبه ی سوراخ ورود، هوا را به داخل لوله وارد می کنند مثل نی و بالابان. - سازهای زبانه دارد : در این گونه توسط دمیدن هوا و حرکت دادن بخش کوچکی از جنس نی و پلاستیک داخل ساز صوت تولید می شود. به این زبانه قمیش نیز گفته می شود مثلا دوزله و سرنا.
۲- سازهای بادی برنجی:
مکانیسم کلی تولید صدا در این سازها نیز تقریبا مشابه سازهای چوبی زبانه دار است با این تفاوت که مثلا در کلاس آموزش ترومپت لب های هنرجو نقش زبانه را بازی می کند.
سازهای بادی برنجی دو لوله و شیپور دارند که لوله ها به صورت مارپیچی با حداقل دو مرتبه خمیدگی هستند تا نگه داری آن ها راحت تر باشد.
همچنین دریچه ای برای تنظیم صدا دارند که قادر است گستره وسیعی از نت ها را ایجاد نماید.
انتهای لوله مخروطی در این سازها را به شکل شیپور، فنجان یا قیف می سازند.
این سازها به قدری قدرتمند هستند که اگر به صورت قوی در آن ها دمیده شود حتی قادر هستند صدای سایر سازهای ارکستر را پوشش دهند.
به همین دلیل از آن ها در بخش های حماسی اجرا یا لحظه های اوج موسیقی استفاده می شود.
کلاس آموزش ترومپت، هورن، ترومبون و توبا از دوره های اصلی سازهای بادی برنجی هستند.