ساز سه تار از سازهای زهی زخمه‌ای موجود در آموزشگاه موسیقی تهران است که آن را از خانواده تنبور می‌دانند .
این ساز در مقایسه، نزدیک‌ترین ساز به تار است و معمولا هنرجویان کلاس آموزش سه تار با نواختن تار هم آشنا هستند.
مواد اصلی ساخت این ساز چوب، فلز، زه و یا نخ‌های نایلونی است .
این ساز از قدیم تا به امروز تغییرات چشم‌گیری داشته است.
هر چه بیشتر از عوامل فرسودگی ساز سه تار بدانیم بهتر می توانیم از آن پیشگیری کنیم.
در نتیجه میتوان صدای خوب آنرا ماندگار و یا حتی بهتر کنیم.
اگر شرایط نگهداری از سه تار به خوبی رعایت نشود ، دچار مشکلاتی از قبیل خالی کردن زود به زود کوک و همچنین پوسیدن چوب صفحه و کاسه میشود.
نوازندگان این ساز را به صورت نشسته و افقی روی ران پای خود قرار می‌دهند .
و با یک دست دستان یا پرده‌ها می‌گیرند و با انگشت دست دیگر مضراب می‌زنند.
از نظر تاریخی استفاده از این ساز به دوران صفویه برمی‌گردد که تصاویر آن در دیوارنگاری‌ها و نگارگری‌های صفوی و قاجار دیده میشود.
سه تار از جمله سازهای بسیار زیبا و اصیل ایرانی است.
این ساز زیبا بسیار هم حساس است.
ضربه های مضراب سیمی
بر اثر اصابت مضراب سیمی به قسمتی که مضراب میزنید یعنی بخشی از روی صفحه ، سائیدگی ایجاد می شود.
سائیدگی به دلیل استفاده از مضراب می باشد .
چرا که ناخن آنقدر تیز نیست که بتواند صفحه را خراش دهد.
حتی المقدور سعی کنید که مضراب به صفحه نخورد.
اما در صورت خراشیدگی بهتر است ساز را خدمت یک استاد کلاس آموزش سه تار ببرید تا بوسیله سنباده و لاک الکل، ساز را ترمیم کند.
حشرات
کرم چوب، بید پشه ها و به ویژه موریانه حشراتی هستند که از چوب به عنوان ماده ای مغذی استفاده میکنند.
زندگی اجتماعی این حشرات و حفر تونل های زیادی، به قطر تقریبی یک میلی متر، باعث نابودی چوب از درون می شوند.
این نوع حشرات اغلب به چوب گردو علاقه مندند و به سرعت در درون آن گسترش می یابند.
ولی چوب توت، بلوط و ماغون را کمتر مورد حمله قرار می دهند.
به همین دلیل دسته سه تار در مقایسه با صفحه و کاسه در معرض خطر بیشتری قرار دارد.
مشاهده اندکی گرد چوب در کیس یا محل نگهداری سه تار، می تواند دلیلی بر احتمال خوردگی چوب توسط حشرات باشد.
در این شرایط باید سوراخ تونل ها را با تزریق محلول حشره کش توسط سرنگ پر کرد.
عدم نگهداری سه تار در محیط گرم و نیز در نزدیکی نقاط آلوده و موریانه خورده، لاک و الکل کاری مرتب و هوا دهی منظم ساز و قرار دادن قرص برنج و نفتالین بی بو در یک کیسه کوچک نایلونی که از چند جهت سوراخ می شود .
گذاشتن آن در کیس، اقدامات مهمی در پیشگیری از حملات این حشرات به بدنه چوب سه تار می باشند.
شست و شوی دست ها
قبل از اینکه شروع به نواختن ساز سه تار کنید، دست های خود را با آب و صابون شسته و خشک کنید.
وجود چربی، رطوبت و … انگشتان رنگ پرده ها را تغییر می دهد.
همچنین صدا دهی را مغشوش، فرسایش و پاره شدن پرده ها و آلوده شدن دسته ساز را سرعت می بخشد.
نکات پیش گیری از پوسیده شدن سه تار
- امن ترین مکان برای نگهداری ساز ، جعبه ی آن می باشد.
- در فاصله بین تمرین و یا اجرا در بهترین آموزشگاه موسیقی بهترین مکان جهت گذاشتن ساز پایه های ایمن نگهدارنده و یا جعبه ساز است.
- هنگام جابجایی با وسایل نقلیه و یا زمان مسافرت، هرگز هیچ نوع وسیله ای را روی ساز و جعبه آن قرار ندهید.
- از فاش کردن رمز قفل جعبه ی ساز برای دیگران خودداری نمائید.
- سه تار خود را به هیچ وجه در دسترس کودکان و در اختیار افراد آماتور قرار ندهید.
- از تماس مضراب ساز بر روی کاسه تار جلوگیری کنید.
- از آنجا که مواد مورد استفاده در ساختار ساز از مواد طبیعی و آلی تشکیل شده است، جهت جلوگیری از آفت های حشرات و موجودات ذره بینی استفاده از مقدار بسیار اندکی از نفتالین الزامی است.
- کوک ساز در حتما مطابق نت سی بمل دیاپازون کوک نمائید تا به دسته ی ساز فشاری وارد نشود.
سیم اول سه تار نیم پرده پائینتر از دیاپازون یعنی سی بمل کوک میشود ولی در اجرا و نت نویسی نت دو خوانده و اجرا میشود. - ساز خود را در فصل تابستان در معرض وزش باد های خنک کولر و اسپلیت قرار ندهید.
- برای تمیز کردن ساز از دستمال پارچه ای نرم بدون پرز و خشک استفاده کنید .
- در صورت اضطرار برای پاک کردن لکه ها از دستمال که رطوبت جزئی دارد استفاده کنید.
دقت داشته باشید از به کار بردن پاک کننده هایی که مواد آن محتوی حلال هایی نظیر الکل ، تینر و مواد روغنی، برای جلا دادن بیشتر اکیداً خودداری کنید. - در صورت عدم استفاده از ساز به مدت طولانی ، برای جلوگیری از چنگ شدن ، دسته کوک ساز را حتما شل کنید .
چرا که رعایت این نکته ، سلامت ساز شما در درازمدت را تضمین خواهد کرد.